De Warande

Uitgebreide geschiedenis

Het huis in De Warande - een woning waarvan de oudst bekende geschreven bron een geregistreerde verkoopsakte in een Leuvens schepenboek uit 1421 blijkt te zijn – kan doorgaan voor een van de structureel best bewaarde in oorsprong 14-15e eeuwse huizen die de stad nog rijk is. Het huis bevindt zich volgens het Gewestplan als pand met perceelnummer 498f in een „Woongebied met culturele, historische en/of esthetische waarde”. Dit tweede gedeelte van de huidige Leuvense Mechelsestraat heette in vroeger eeuwen de Borchstraet, de verbindingsweg tussen het stadscentrum met zijn marktplaatsen en de burcht. Dit grafelijk-hertogelijke kasteel op de Keizersberg werd onder keizer Jozef II gesloopt om in de late 19e eeuw vervangen te worden door de neoromaanse benedictijnenabdij.

De hele buurt kampte decennialang met verloedering. Het verste gedeelte van de Mechelsestraat, richting vesten, werd in de 19de eeuw een semi-industrieel gebied met loodsen en opslagplaatsen allerhande van diverse Leuvens brouwerijen. Minder geslaagde Britse ‘precisie-bombardementen’ misten op het einde van de Tweede Wereldoorlog het rangeerstation en maalden een deel van de wijk, waaronder de abdijkerk van Sint-Geertrui en delen van de overige abdijgebouwen neer.

In de onmiddellijke omgeving van De Warande werd een groot aantal van de historische huizen die de rampspoed van eeuwen hadden overleefd vanaf de jaren zestig tot zogenaamde „opbrengsthuizen” - lees: studentenkoten - omgebouwd en verwaarloosd.

Een ontploffing gevolgd door brand in drogisterij Thiry, vernielde in april 1967 enkele van de “Tien Geboden” op de hoek van de Mechelse- en de Halfmaartstraat, schuin tegenover De Warande. Met die drie voormalige huurhuizen van de abdij, verdween meteen een van de oudste burgerlijke renaissance bouwwerken uit de Nederlanden. Een onoordeelkundige verbouwing van het huis op nr. 141 leidde in het najaar van 2000 tot de volledige instorting van het historische pand, waarbij de stadsdiensten uit schrik voor nog meer onheil maar het grootste gedeelte van de nog behouden gevel, lieten ommokeren.

Het tij is langzaam aan het keren. Verscheidene beschermde en nog niet beschermde huizen in de buurt werden de voorbije jaren en maanden grondig gerenoveerd, zij het niet altijd naar de volledige zin van het agentschap erfgoed. De sinds 1967 braakliggende hoek werd verkocht, met verplichting tot reconstructie van de oorspronkelijke bouwvolumes. Het resultaat is niet overtuigend. Het Klein Begijnhofproject, dat jarenlang stil lag, is voltooid. AB-Inbev, de opvolger van de Stella-Artois brouwerij, trok zich terug uit haar omvangrijke site in en om de Mechelsestraat. De stad werkte voor de hele buurt een herwaarderingsproject uit dat anno 2020 nog altijd voluit in uitrol is. De Vismarkt, die twee gedeelten van de Mechelsestraat met elkaar verbindt, wordt binnenkort grondig aangepakt. Het gedeelte van de Mechelsestraat waarin De Warande ligt, kreeg een opfrisbeurt. De onmiddellijke omgeving van de Sint-Geertrui kerk wordt een scharnier tussen de oude Middeleeuwse stad en de geheel nieuwe stadswijken aan de voet van de Keizersberg en de vaartkom. De kerk zelf is aan een dringende restauratie toe.

Het advies van het Bestuur van Monumenten en Landschappen (vandaag het Agentschap Onroerend Erfgoed) op basis waarvan De Warande in 1991 het statuut van Beschermd Monument kreeg, beschrijft de voorgevel van het huis als “een vier traveeën breed barok dwarshuis met twee bouwlagen onder een pannen zadeldak, dat in twee verweerde cartouches 'anno 1664' is gedateerd. Opgetrokken in bak- en natuursteen, met natuurstenen gelijkvloers en verdieping. Geheel opengewerkte gelijkvloerse verdieping, opgevat als een winkelpui met drie rechthoekige vensters met doorlopende druiplijst waarboven een rij kleinere vensters waarvan de lateien zijn uitgewerkt als een geprofileerde puilijst. Barokke rondboogdeur met van blokwerk voorziene posten en zware festoenen in de zwikken. Gehistorieerde, trapeziumvormige sluitsteen, een hert in een warande of gesloten jachtterrein voorstellend. Sporen van okerkleurige beschildering. Op de verdieping vier hoge rechthoekige vensters waarvan de lateien zijn doorgetrokken en die aldus een vooruitspringende druiplijst vormen. Gedeeltelijk bewaarde, eveneens okergele beschildering van het muurvlak tussen de vensters van het gelijkvloers en de verdieping, met het bijna onleesbare opschrift: In De Warande Estaminet. In het midden van de verdieping een bas-reliëf met een putto op een wijnton, een duidelijke verwijzing naar de vroegere bestemming. Bekroning met een topgevel die het midden houdt tussen een trapgevel en een halsgevel met voluten. Opgetrokken in baksteen met drukke ritmering met speklagen en bekroond met een driehoekig fronton. Opengewerkt met een rondboog-laadvenster (met laadbalk) met sluitsteen, stelblokken en druiplijst en drie eenvoudiger, vierkante zoldervensters.”

Over de achtergevel zegt het advies: "Eerder sobere afwerking van de bakstenen achtergevel, bekroond met een topgevel met vlechtingen en schouderstukken. Op de gelijkvloerse verdieping één groot venster en een rechthoekige deur met gewijzigd bovenlicht, beide in een kalkzandstenen omlijsting van negblokken (iets grotere stenen te midden van kleinere in de omlijsting van het kozijn). Centraal in de gevel van de verdieping één groot rechthoekig venster met identieke omlijsting, eveneens verwijzend naar een oorspronkelijk kruisvenster. Zolderverdieping opengewerkt met twee ovaalronde oculi in bakstenen omlijsting en een natuurstenen laadvenster in de top." Over het interieur zegt het advies: "Originele structuur met moer- en kinderbalken bewaard. Op de gelijkvloerse verdieping één grote ruimte, op de verdieping twee kamers met elkaar verbonden door middel van een eenvoudige, houten steektrap. Onder de trap toegang tot de kelder. Dakconstructie met drie genummerde spanten en windas bewaard." Die bevindingen werden eind 2000 vervolledigd door een gedetailleerd materieel technisch vooronderzoek van de voorgevel, uitgevoerd door Johan Grootaers van A.M. Consult.